Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου-Φιλόλογος
Εισαγωγή
Το φαινόμενο του αρματολισμού ανιχνεύεται κατά κύριο λόγο στη Ρούμελη, τόσο προεπαναστατικά όσο και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Πρόκειται για ένα κοινωνικο-πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο που χωρίς αμφιβολία διαπλέκεται άρρηκτα όχι μόνο με το κοινοτικό σύστημα των ορεινών περιοχών της ηπειρωτικής Ελλάδας, αλλά και με το πνεύμα αυτονομίας που καλλιεργήθηκε σ’ αυτές τις περιοχές.
Το βιβλίο του Δημήτρη Τσιάμαλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση με πρόλογο του Καθηγητή Βασίλη Φίλια και κυκλοφορεί πανελλαδικά με τον τίτλο ‘’Οι Αρματολοί της Ρούμελης’’ συμβάλλει αναμφίβολα στην εξέλιξη της ελληνικής ιστοριογραφίας. Πρόκειται για μια μελέτη επιστημονική που πραγματεύεται το φαινόμενο του αρματολισμού στην περιοχή της Ρούμελης. Ο συγγραφέας ύστερα από μακρόχρονη έρευνα και μελέτη πλήθους αδημοσίευτων εγγράφων και αρχειακού υλικού εξετάζει τον προεπαναστατικό και επαναστατικό αρματολισμό στη βάση κοινωνικο-πολιτικών αιτιατών σχέσεων. Μέσα από αυτό το πρίσμα ο Δημήτρης Τσιάμαλος επιχειρεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει τον αρματολικό ανταγωνισμό, τις συγκρούσεις και τους μηχανισμούς συγκρότησης του αρματολικού συστήματος στη διαχρονία του με τα συγγενικά και αρματολικά δίκτυα στο χώρο της Ρούμελης.
Δημήτρης Τσιάμαλος, Δρ. Ιστορίας- Φιλόλογος
Αρτοτίνα 24-8-2014
<< Όταν ένα έθνος λαχταράει την ανεξαρτησία του, η επανάσταση είναι ενδεχόμενη, όταν όμως, μαζί με το πάθος για την ελευθερία, το έθνος αυτό οιστρηλατείται και από την ορμή για εκδίκηση, τότε η επανάσταση είναι αναπόφευκτη>> γράφει ο Γεώργιος Φίνλεϋ, στο πόνημά του ,Ιστορία Ελλ. Επαναστάσεως,
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
Αγαπητοί φίλοι
Έχω την τιμή να παρουσιάσω απόψε το βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά που φέρει τον τίτλο ΄΄Συνωστισμένες στο Ζάλογγο΄΄ και τον υπότιτλο ΄΄οι Σουλιώτες, ο Αλή Πασάς και η αποδόμηση της Ιστορίας΄΄. Και λέω έχω την τιμή, γιατί πραγματικά είναι τιμητικό και το εννοώ να παρουσιάζει κανείς το τελευταίο έργο ενός από τους σημαντικότερους διανοητές του καιρού μας με πολύπλευρη κοινωνική, πολιτική και πνευματική δράση. Και μάλιστα σήμερα που τα πάντα γύρω μας βουλιάζουν σε μια Ελλάδα που συγκλονίζεται από την εκκωφαντική απουσία πνευματικών ανθρώπων και την ουσιαστικά παντελή έλλειψη πολιτικών προσώπων.
Η ενεργός παρουσία του Γιώργου Καραμπελιά στα πνευματικά και πολιτικά δρώμενα του τόπου μάς θυμίζει πως δεν απορροφήθηκαν από το σύστημα όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι της Ελλάδας, δε χάθηκαν στους δαιδαλώδεις διαδρόμους των οικονομικών πακέτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πως δεν εντάχθηκαν στο παγκοσμιοποιητικό σύστημα με ανταλλάγματα θέσεις και παχυλούς μισθούς, αλλά παρέμειναν κοντά στο λαό να τον αφουγκράζονται, να τον καθοδηγούν και να τον στηρίζουν στις δύσκολες μέρες του νέου Μεσαίωνα που ξημερώνει.
Αλλά και για έναν ακόμα λόγο, αγαπητοί φίλοι, θέλησα να παρουσιάσω απόψε το βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά. Για το λόγο ότι η έκδοσή του αποτελεί ανάχωμα στην πλημμυρίδα των εκδόσεων της αποδομητικής ιστορικής σχολής η οποία έβαλε ως στόχο να απομυθοποιήσει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τα εθνικά μας σύμβολα, τις εθνικές μας αναφορές, που λειτουργούν ως σταθερές στο corpus της εθνικής μας ιστορίας και της ιστορικής μας συνείδησης. Μετά το κρυφό σχολειό, την Τριπολιτσά, την 25η Μαρτίου, τα Ορλωφικά, έρχεται και η σειρά των Σουλιωτών, της <<κλεφτουριάς>>, των ένοπλων συσσωματώσεων των Ελλήνων. Είναι άραγε τυχαία η επιλογή της αποδομητικής ιστορικής σχολής να αμφισβητηθεί η εθνική συνείδηση των Σουλιωτών, η αυτοπυρπόληση του Σαμουήλ στο Κούγκι, η ανατίναξη της Δέσπως <<στου Δημουλά τον πύργο>> και ο χορός του Ζαλόγγου; Κάθε άλλο μάλιστα. Σκοπός τους είναι αμφισβητώντας τα παραπάνω να ενισχύσουν την ιδεολογική τους θέση ότι από τον προεπαναστατικό ελληνισμό απουσιάζει παντελώς η εθνική συνείδηση και ότι το ελληνικό έθνος διαμορφώνεται μέσω του κράτους, όπως και στην Ευρώπη.
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου-Φιλόλογος
Αν η παγκοσμιοποίηση σημαίνει την ομογενοποίηση των ανθρώπων στον τρόπο ζωής, σκέψης και έκφρασης, τότε δεν υπάρχει τίποτα πιο παγκοσμιοποιημένο από το συναίσθημα της ανθρώπινης μοναξιάς, του φόβου και της απόγνωσης.
Μέσα σ’ ένα κόσμο που κυριαρχεί η φαντασμαγορία του τεχνικού πολιτισμού, ο άνθρωπος ζώντας στο απόλυτο υπαρξιακό σκοτάδι ψάχνει ψηλαφώντας γύρω του το συνάνθρωπο. Άλλοτε τον βρίσκει κι άλλοτε όχι. Κι όλοι ψάχνουν το ίδιο μυστικό, τον ίδιο λυτρωτικό λόγο χωρίς συνεργασία, χωρίς συνεννόηση μεταξύ τους. Κι αυτόν τον λυτρωτικό λόγο τον συμπυκνώνει –άλλες φορές περισσότερο κι άλλες λιγότερο – η τέχνη και δη η λογοτεχνία, η μεταφυσική λογοτεχνία της αλήθειας, της ομορφιάς και της υπαρξιακής οδύνης. Αυτή που <<ανοίγει δρόμους>> και <<οικοδομεί την Άβυσσο>>. Αυτή που φωτίζει τα σκοτάδια της ύπαρξης κι αποτυπώνει την πνοή του Αόρατου. Κι όλα αυτά όχι με τη λογική και τη νόηση- ο κόσμος είναι παράδοξος κι άπιαστος στη νόηση- αλλά με το φωτισμό της ύπαρξης, την ενόραση και το διανοητικό οραματισμό. Οι σχέσεις μιας τέτοιας λογοτεχνίας με τη φιλοσοφία του υπαρξισμού και του μυστικισμού είναι εμφανείς και οριοθετημένες. Είναι ο χώρος όπου ενοποιούνται ο φιλόσοφος κι ο ποιητής, ο μύστης κι ο οραματιστής του κόσμου.
Η ποίηση βέβαια εκ φύσεως ρέπει προς τον ιδεαλισμό και η μεταφυσική <<εμπειρία>> είναι γνώρισμα κατεξοχήν του ποιητικού λόγου και της ποιητικής περιπέτειας. Από την εποχή του Ορφέα έως τις μέρες μας οι ποιητές με το λόγο τους χρησμοδοτούν. Πασχίζουν να δώσουν μορφή στο αδύνατο. Να φωτίσουν το μυστήριο του κόσμου, το μυστήριο της ύπαρξής μας, μέσα από τον έρωτα και το θάνατο, την απουσία και τη μοναξιά, τη θλίψη και την άφατη χαρά του πόνου.
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
Κυρίες και Κύριοι
Έχω την τιμή να παρουσιάσω απόψε το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο της Ρούλας Καρακατσάνη με τίτλο <<Εδώ αρχίζει τ΄ όνειρο>> από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Και λέω έχω την τιμή γιατί η Ρούλα Καρακατσάνη είναι από τους ελάχιστους λογοτέχνες που επιμένει σε πείσμα των καιρών να κάνει λογοτεχνία. Δηλαδή τέχνη του λόγου. Να ακολουθεί τους παλιούς δοκιμασμένους κανόνες της καλής λογοτεχνίας και να κλείνει τ΄ αυτιά στις σειρήνες και στις ανάγκες που η αγορά έχει διαμορφώσει για κείμενα επικοινωνιακού χαρακτήρα, απαξιωτικά του λογοτεχνικού ήθους και των αξιών της ζωής.
Μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο λογοτεχνικό περιβάλλον που την τελευταία δεκαετία άλλαξε δραματικά και επώδυνα, η Ρούλα Καρακατσάνη επιμένει και αναζητά το όνειρο. Θωπεύει μνήμες. Ψηλαφεί το σφυγμό του αγώνα. Αγγίζει με τα φτερά του έρωτα την πτωτική φύση του ανθρώπου. Οργίζεται. Ελπίζει. Καταγγέλλει πιστεύοντας πως η λογοτεχνία δεν είναι ένα σχήμα προορισμένο να προσφέρει μόνο συγκινησιακό ερεθισμό, αλλά και αλήθειες-αξίες. Μια βάση απ΄ όπου ο άνθρωπος ατενίζει το παρελθόν και διορθώνει το μέλλον.
Κι αυτό σε μια εποχή που η παραδοσιακή λογοτεχνία και η ιστορία της, παγκοσμίως, απορρίπτεται ως διαχρονική πλάνη κάτω από το ανηλεές σφυροκόπημα της θεωρίας της αποδόμησης και αντικαθίσταται από το συγχρονικό παράδειγμα, το επικαιρικό γεγονός. Αυτό το πνεύμα της εποχής μας που είναι προσηλωμένο στην επικαιρότητα κάνει το μυθιστόρημα-κατά τον Μίλαν Κούντερα- να μην είναι έργο λογοτεχνικό, αλλά γεγονός της επικαιρότητας, όπως τόσα άλλα γεγονότα. Μια χειρονομία δίχως αύριο. Αυτή τη λογοτεχνική έκπτωση διακρίνει πολύ πρώιμα και ο δικός μας Οδυσσέας Ελύτης, όταν στο βιβλίο του <<Ανοιχτά Χαρτιά>> γράφει:<<Ω ναι, μου φαίνεται πως η εποχή της λογοτεχνίας των ανεξαρτήτων λαών τελειώνει, μπαίνουμε στην εποχή της παραλογοτεχνίας των Ευρωπαϊκών επαρχιών. Κάτι που να διαβάζεται αλλά να μην είναι ακριβώς γλώσσα, να αφορά τη σκέψη, αλλά να μην απασχολεί τη σκέψη, να προσφέρει φαντασία, όμως έτοιμη και συσκευασμένη όπως στον κινηματογράφο, που να μη ζητάει δηλαδή συνεπίκουρο τη δική μας>>.
Σ΄ αυτή την εποχή λοιπόν της απαξιωμένης λογοτεχνίας και του πνευματικού σχετικισμού έρχεται η Καρακατσάνη με το καινούριο της βιβλίο να συντηρήσει το όνειρο. Μέσα στις εκατόν ογδόντα σελίδες του μυθιστορήματος βλέπει κανείς να ξεδιπλώνεται μπροστά του σχεδόν ολόκληρη η μεταπολεμική Ελλάδα με κύριο σημείο αναφοράς τη δικτατορία του ΄67.
Η αφηγηματική πρόθεση της συγγραφέα είναι να εκθέσει ένα υλικό που μεταδίδει τραγικό, ατομικό μεγαλείο, σε μια εποχή που ο άνθρωπος πίστεψε στο όραμα, στις δυνατότητες να αλλάξει τον κόσμο. Κι αυτό το πετυχαίνει με την αφηγηματική πλημμυρίδα του ήρωά της, αφού η ίδια η συγγραφέας περιορίζεται σε ρόλο παρατηρητή ή καλύτερα καταγραφέα και μόνο δύο ή τρεις φορές, αν δεν κάνω λάθος, αντικαθιστά τον ήρωα-αφηγητή. Κι αν συμφωνήσουμε με την άποψη ότι η πρωτοτυπία και η μοναδικότητα είναι κατεξοχήν χαρακτηριστικά του αληθινού καλλιτέχνη και της αληθινής τέχνης, τότε θα πρέπει να δεχτούμε ότι η Ρούλα Καρακατσάνη πέτυχε και τα δύο. Πρωτοτυπία στη δομή του μυθιστορήματος και μοναδικότητα στη σύλληψη. Δημιούργησε ένα πολυεπίπεδο λογοτεχνικό οικοδόμημα όπου τα γεγονότα δεν ακολουθούν μια ανάπτυξη παρατακτική, γραμμική, αλλά σύνθετη σε διαστάσεις χρόνου και τόπου δομημένη αριστοτεχνικά. Η σύνθετη αυτή δομή είναι εκείνη που μετακινεί τον αναγνώστη από τον ένα χώρο στον άλλο, από τη μια εποχή στην άλλη και από το ένα πρόσωπο στο άλλο δίδοντάς του τη δυνατότητα και την ευκαιρία να εισχωρήσει στα συναισθήματα και στις σκέψεις των πρωταγωνιστών.
Υλικό συναρμολόγησης όλων αυτών των επιπέδων, όλων αυτών των γεγονότων, Η ΜΝΗΜΗ. Μέσα από τη μνήμη ζωντανεύουν οι εποχές, οι άνθρωποι, οι έρωτες, τα συναισθήματα, η δυστυχία, ο αγώνας και το όραμα. Η μνήμη καράβι που ταξιδεύει στο παρελθόν, που ταξιδεύει στο χρόνο. <<Μπορούμε να ταξιδεύουμε στο χρόνο μόνο σαν ανάμνηση>> λέει ο ήρωας. Κι αλλού η μνήμη ζωγράφος που γεμίζει τις στιγμές με χρώματα και κραυγή σιωπής. <<Η μνήμη τα χρωματίζει όπως αυτή θέλει. Εμείς παραμένουμε στη σκιά του υποσυνείδητου, κραυγή κρυμμένη στα εσώψυχα φωνάζει τη σιωπή μας. Αυτοί που μένουν πίσω, τριγυρνάνε στα συντρίμμια του χθες σα φαντάσματα, ψάχνοντας τους ανώνυμους αγωνιστές που χάθηκαν για την ιδέα της δημοκρατίας>> λέει η συγγραφέας με τη φωνή του ήρωα.
Η μνήμη καράβι που ταξιδεύει στο παρελθόν, που ταξιδεύει στο χρόνο κι ανασύρει μορφές που πάλεψαν στη ζωή, που μάτωσαν και χάθηκαν-φευ- για ένα αδειανό πουκάμισο, για μιαν Ελένη. Κι άλλοι που αποτραβήχτηκαν στα λαγούμια του φόβου, αηδιασμένοι, απογοητευμένοι απ΄ τους ανθρώπους με τη γεύση της προδοσίας στα χείλη. Χελιδόνης, Σωκράτης, Βάγγος, Γλυκερία, Τίμος. Όλοι άγνωστοι κι όλοι γνωστοί, της διπλανής μας πόρτας. Γνωστοί μας που μέχρι χθες μοιράζαμε το όνειρο, κόβαμε την ελπίδα στα τέσσερα για να ΄χουν τα παιδιά φωνή, όταν θα μεγαλώσουν. Αντίδωρο μιας ζωής χαμένης στα χαρτιά και κερδισμένης στην αιωνιότητα της στιγμής. Πρόσωπα τραγικά, άνθρωποι βασανισμένοι κυκλοφορούν στις σελίδες του βιβλίου, προδομένοι από τον Έρωτα, απ΄ το κόμμα, τους ανθρώπους, ανυποψίαστοι ουραγοί της πιο απλής αλήθειας ότι η πολιτική είναι ιλαροτραγική γιατί την ορίζουν πάντοτε τα σύνορα, όπου αυτοφυλακίζεται το ουδέν το ενικότερον του προσώπου μας- κατά πως λέει κι ο φίλος μου ο Ζουράρις.
Κι αν η μνήμη μας ταξιδεύει πίσω στο χρόνο, η γλώσσα, ο λόγος μας οδηγεί στο όνειρο. Στις ψηλότερες κορφές του πνεύματος, εκεί που η ομορφιά ταυτίζεται με την αλήθεια. Και η αλήθεια της Ρούλας Καρακατσάνη είναι πάνω απ΄ όλα γλωσσική. Γνήσια απόγονος της ιλαροτραγικής μας ποιητικής παράδοσης- όπως κι όλοι οι μεγάλοι λογοτέχνες- μετουσιώνει τον πεζογραφικό λόγο σε ποίηση. Παίζοντας με τις λέξεις και προσπαθώντας να τις στήσει <<σαν ζογκλέρ- όπως η ίδια λέει- πάνω σε τεντωμένο σχοινί>> δημιουργεί εικόνες και συναισθήματα απείρου κάλλους. Ανιχνεύει το πρόσωπο του Αόρατου. Αφήνει ίχνη στις πλαγιές του ονείρου. Και να η πρώτη απόδειξη:<<Ο άνεμος όλη νύχτα γράφει μανιασμένα πάνω στην άμμο μηνύματα κρυφά, κανείς δε θα προλάβει να τα διαβάσει. Απελπισμένες πατημασιές τρέχουν να ξεχάσουν μικρές στιγμές, δοκιμασίες, προδομένους έρωτες. Θα τα σβήσουν περνώντας βιαστικές. Αφήνουν τα ίχνη τους για λίγο να τ΄ ακολουθούν κι ύστερα όλα είναι αφανισμένα. Η μέρα έχει χαράξει, ο ήλιος με τυφλώνει. Αδυνατώ να δω τι γίνεται>>. Και τώρα η δεύτερη. <<Η απόγνωση θάβει τις λέξεις μαζί με χιλιάδες νεκρούς. Πεταλούδες της νύχτας ζαλισμένες έπεφταν στο φως της βεράντας. Καθόμουν και τις παρακολουθούσα, ο τέλειος χορός μιας μοναδικής βραδιάς στο μεγαλείο του. Καίγονται μες στο πάθος, σβήνουν για να ξαναγεννηθούν και να πεθάνουν πάλι με τον ίδιο χορό. Τώρα το φεγγάρι καθόταν στην κορφή του πεύκου να ξεκουραστεί. Κάτι σύννεφα τρέξαν, το σκέπασαν κι έτσι αποκοιμήθηκε. Η φύση παραδινόταν στην αντάρα του χειμώνα, που ερχότανε βαρύς να πέσει πάνω μας. Μπήκα μέσα, έκλεισα την πόρτα και τράβηξα για το δωμάτιό μου. Έπεσα στο κρεβάτι και χάθηκα σ΄ ένα βάθος απότομο, που όσο τα χρόνια περνούν, τόσο αυτό με ρουφάει όλο και περισσότερο. Χίλια κομμάτια απ΄ το κορμί μου αγωνίζονται να βρουν τη θέση τους. Τότε πιάνει η μέρα να χαράζει>>.
Κυρίες και Κύριο
Το μυθιστόρημα της Ρούλας Καρακατσάνη με τίτλο <<Εδώ αρχίζει τ΄ όνειρο>> δεν είναι μόνο ποιητικό και κυρίως απολογητικό μιας γενιάς που είδε το όραμά της να γκρεμίζεται. Είναι πάνω απ΄ όλα κραυγή σιωπής και δάκρυ ευαισθησίας για έναν κόσμο σκληρό και άδικο που δεν αντέχει το όνειρο, όπως η μέρα το σκοτάδι. <<Τα μόνα όνειρα-λέει ο ήρωας-που μου επέτρεψε η ζωή να κάνω ήταν στον ύπνο μου. Σπάνια τα θυμάμαι. Όταν ξυπνάω η πραγματικότητα τα ισοπεδώνει>>. Στο απόσπασμα που ακολουθεί λόγος και σιωπή, απογοήτευση και δάκρυ συμπλέκονται αξεδιάλυτα σ΄ ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου.<<Τελευταίος ήταν ο Χελιδόνης, πέθανε, μαζί του ξεψύχησε το κόμμα. Τα όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων, μαζί με τις μάχες τους έμειναν θαμμένα στα νεκροταφεία του κόσμου. Μας τη φέρανε. Την ελπίδα ρήμαξε η σιωπή. Κανείς δεν έβγαζε άχνα, μόνο το μυαλό δούλευε ασταμάτητα και η σκέψη βυθιζόταν, καταχωνιαζόταν στο υποσυνείδητο. Καταπίναμε τις λέξεις μαζί με μια μπουκιά ξερό ψωμί. Τα χρόνια περνούσαν με τη νοσταλγία γι΄ αυτά που ζήσαμε και γι΄ αυτά που αφήσαμε να φύγουν μέσα από τα χέρια μας. Η ρουλέτα γυρίζει για όλους το ίδιο, όποιος αντέξει>>.
Τελειώνοντας, Κυρίες και Κύριοι, θα ήθελα να πω ότι η Ρούλα Καρακατσάνη είναι κεφάλαιο του πολιτισμού μας. Ενός πολιτισμού που αντιστέκεται σε οργανωμένες και μη προσπάθειες συρρίκνωσής του. Και σύμφωνα με τον Νηλ Πόστμαν:<< Δύο είναι οι τρόποι με τους οποίους ένας πολιτισμός μπορεί να συρρικνωθεί. Σύμφωνα με τον πρώτο, τον οργουελικό, ο πολιτισμός μεταβάλλεται σε φυλακή. Σύμφωνα με το δεύτερο, τον χαξλεϋκό, ο πολιτισμός γίνεται παρωδία(…) Αυτό που διδάσκει ο Χάξλεϋ την εποχή της προηγμένης τεχνολογίας είναι ότι η πνευματική ερήμωση είναι πιθανότερο να προέρχεται από έναν εχθρό με χαμογελαστό πρόσωπο παρά από κάποιον του οποίου η έκφραση εμπνέει υποψία και μίσος. Στην προφητεία του Χάξλεϋ, ο Μεγάλος Αδελφός δεν μας βλέπει με δική του επιλογή. Εμείς τον βλέπουμε με δική μας. Δεν χρειαζόμαστε δεσμοφύλακες ή πύλες ή υπουργεία Αλήθειας. Όταν ένας πληθυσμός ψυχαγωγείται με σκουπίδια, όταν η πολιτισμική ζωή επαναπροσδιορίζεται ως συνεχής κύκλος ψυχαγωγίας, όταν μια σοβαρή συζήτηση γίνεται ένα είδος νηπιακού λόγου, όταν με λίγα λόγια ένας λαός γίνεται ακροατήριο και οι δημόσιες πράξεις επιθεωρησιακό θέαμα, τότε ένα έθνος κινδυνεύει>>.
Με λογοτέχνες όμως σαν τη Ρούλα Καρακατσάνη και έργα λογοτεχνικά που συντηρούν το όνειρο και αδιαφορούν για τη δοξασία του Τίποτα, ο ελληνικός πολιτισμός και το έθνος μας δεν κινδυνεύουν, καθώς η βουτιά του καλλιτέχνη στη συλλογική μνήμη του λαού φέρνει στην επιφάνεια την ελπίδα και την αδιάκοπη αναβολή της πραγματικότητας.
Σας ευχαριστώ.
Ιανουάριος 2002
*Λόγος που ακούστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου της Ρούλας Καρακατσάνη.
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
Είναι γεγονός πως η έναρξη της Επανάστασης στη Ρούμελη αποδέσμευσε αντίμαχες δυνάμεις στο χώρο του αρματολικού ανταγωνισμού και των διαρκών και εν αντιθετική ισορροπία συγκρούσεων Αρματολών και προυχόντων, που το σύστημα του Αλή πασά προεπαναστατικά τεχνηέντως είχε καταστείλει. Έτσι, οι Γριβαίοι κατέσφαξαν στο Δραγαμέστο τρεις Χασαπαίους1 ένεκα της αρχηγίας του Ξηρομέρου, οι Κοντογιανναίοι τους πέντε αδελφούς Χατζίσκους, προύχοντες του Μαυρίλου και μία σύζυγό τους για λόγους εκδίκησης, ενώ ο Καραϊσκάκης έκαψε τα σπίτια του κοτζάμπαση Τσολάκογλου στα Άγραφα, διότι είχε προδώσει προεπαναστατικά τον καπετάνιο του Κατσαντώνη και είχε υποστεί μαρτυρικό θάνατο. Σε διαρκή σύγκρουση στο Βλοχό βρίσκονται και οι αρματολοί Βλαχόπουλοι με τους προύχοντες Στάικους για τα έσοδα της περιφερείας τους καθώς και οι Καναβαίοι στη Ναυπακτία με τους Σωτηραίους.2
Αυτή η άκρως ανταγωνιστική σχέση Προυχόντων- Αρματολών δεν είναι γνώρισμα μόνο της Δυτικής Ελλάδας κατά την επαναστατική περίοδο αλλά γενικευμένο φαινόμενο σε όλη την Ελλάδα και δη στην Πελοπόννησο που τα συμφέροντα ήταν μεγαλύτερα και οι κοινωνικές τάξεις περισσότερο διαμορφωμένες.3 Με το ξέσπασμα της Επανάστασης το βασικό αίτιο της σύγκρουσης των δύο εξεχουσών χριστιανικών τάξεων φαινομενικά ήταν ο έλεγχος των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η διεύθυνση του Αγώνα. Στην πραγματικότητα όμως η σύγκρουση απηχεί κοινωνικο-πολιτική αιτιολογία,4 αγώνα για την πρωταρχία των εξελίξεων και τη νομή των περιφερειακών εισοδημάτων μετά την απομάκρυνση των Οθωμανών και δευτερευόντως αγωνία για την ευόδωση του ιερού Αγώνα.5 Έτσι εξηγείται η διάθεση των Προυχόντων να αναλάβουν τη διεύθυνση των επαρχιακών αρμάτων παραγκωνίζοντας ουσιαστικά τους αναγνωρισμένους Αρματολούς και Κλεφτοκαπεταναίους.6 Είναι δε σε τέτοιο βαθμό η αγωνία τους για το κοινωνικο-πολιτικό τους μέλλον ένεκα της λαϊκής απήχησης των Στρατιωτικών Αρχηγών, ώστε αναγκάζουν τους τελευταίους να υπογράφουν δηλώσεις πολιτικής υποταγής και συμπεριφοράς.7
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
Φτάνοντας στο τέλος της ανάγνωσης ενός <<σύγχρονου>> λογοτεχνικού έργου (βλέπε μυθιστόρημα) αναρωτήθηκα πολλές φορές, αν το πολυσέλιδο κείμενο που είχα στα χέρια μου ήταν όντως λογοτεχνικό, αν δηλαδή πληρούσε τους όρους της Λογο-τεχνίας. Οι αμφιβολίες μου πλήθαιναν και γίνονταν στη συνέχεια βεβαιότητα, όταν άρχιζα να το θεωρώ και να το κρίνω λογοτεχνικά. Σε μερικά ερωτήματα του τύπου: τι είναι Λογοτεχνία, ποιοι κανόνες τη διέπουν, ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν, ποιος ο ρόλος της γλώσσας στο φιλόδοξο <<κατασκεύασμα>>, τι προσφέρει η Λογοτεχνία, ποια η σχέση ιδεολογίας και λογοτεχνίας, Μ.Μ.Ε και Λογοτεχνίας κ.λ.π, δεν ήταν σε θέση να μου << απαντήσει>> και δε μου<<απάντησε>> στις σελίδες του.
Δημήτρης Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
»Κοίτα να κόβεις κάθε τόσο τα νύχια της Ιστορίας,
επειδή έτσι και μεγαλώσουν θα πνίξουν κι εσένα
και την αλήθεια.» Οδ. Ελύτης.
Κάποιος σοφός στο παρελθόν διατύπωσε την άποψη πως ένα έθνος που δε γνωρίζει την Ιστορία του έχει παρόν , αλλά δεν έχει μέλλον. Η άποψη αυτή ελεγμένη νομοτελειακά γίνεται στις μέρες μας όσο ποτέ επίκαιρη, δοθέντος του γεγονότος της παγκοσμιοποίησης και της »Νέας Τάξης » πραγμάτων που ευαγγελίζονται πλην της κατάργησης των συνόρων και την κατάργηση των εθνών προτείνοντας ταυτόχρονα έναν καινούριο ανθρωπολογικό τύπο μέσα στη διαμορφούμενη ατομοκεντρική κοινωνία, αυτόν που μοναδικό στόχο ζωής έχει τον καταναλωτισμό και τον πλουτισμό χωρίς καμιά, μα καμιά πολιτιστική έγνοια.
Οι απόψεις αυτές θα ήσαν έωλες ή στην καλύτερη περίπτωση υποθέσεις εργασίας αν στις μέρες μας δεν πλήθαιναν τα δημοσιεύματα με απόψεις καινοφανείς , που όχι μόνο συγχρονίζονται με τη »Νεοταξική» αντίληψη περί σύγχρονης κοινωνίας και πολιτισμού, αλλά λειτουργούν ταυτόχρονα και ως ιδεολογικός μανδύας του νέου αποκρουστικού πολιτικοκοινωνικού συστήματος.
Δημήτρης Θ. Τσιάμαλος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Φιλόλογος
Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο σπάνια βρίσκει κανείς στο χώρο της λογοτεχνικής παραγωγής κείμενα που να αποπνέουν άρωμα πραγματικής ζωής, κείμενα που να αφήνουν απαλή γεύση ονείρου.
Δεκάδες βιβλία εκδίδονται κάθε χρόνο και <<συνωθούνται>> στα ράφια των βιβλιοπωλείων διεκδικώντας τον τίτλο του λογοτεχνικού. Μια απλή ανάγνωση όμως αρκεί για να καταλάβεις ότι τα περισσότερα δεν ανήκουν ουσιαστικά στο χώρο της λογοτεχνίας, όπως κλασικά αυτή ορίζεται, αλλά στο χώρο της παραλογοτεχνίας. Και τότε θυμάσαι τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη:<<Ω ναι, μου φαίνεται πως η εποχή της λογοτεχνίας των ανεξάρτητων λαών τελειώνει. Μπαίνουμε στην εποχή της παραλογοτεχνίας των ευρωπαϊκών επαρχιών. Κάτι που να διαβάζεται, αλλά να μην είναι ακριβώς γλώσσα, να αφορά τη σκέψη αλλά να μην απασχολεί τη σκέψη, να προσφέρει φαντασία, όμως έτοιμη και συσκευασμένη όπως στον κινηματογράφο που να μη ζητάει δηλαδή συνεπίκουρο τη δική μας.>>
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΑΜΑΛΟΣ 